Có rất nhiều định nghĩa và mô hình về sức bật hay năng lực phục hồi. Việc lựa chọn định nghĩa và mô hình phù hợp là điều cần thiết để thực hiện hiệu quả phiên làm việc với khách hàng. Tuy nhiên, yếu tố then chốt trong quá trình này chính là giúp khách hàng nhận thức được vai trò của bản thân họ.
Tận dụng kết nối và sự trợ giúp từ cơ thể
Cơ thể và tâm trí không tách rời, thể lý và tâm lý luôn kết nối với nhau. Khi chúng ta lo lắng, không phải lúc nào vận dụng lý lẽ, phân tích cũng giúp mình thoát khỏi những mớ hỗn độn suy nghĩ được. Nhưng nếu biết cách rút các giác quan hướng vào quan sát những gì đang diễn ra bên trong cơ thể, quan sát hơi thở chậm đều và sâu thì cảm giác khó chịu vì lo lắng cũng dần tan biến. Có thể còn chút lo lắng nhưng nó không còn mang đến sự khuấy động. Sự kết nối này giúp một người quan sát được điều gì đang được bộc lộ hay che giấu khi mình lo lắng hay có một cảm xúc nào đó. Đấy chẳng phải là sự tự nhận biết mình hay sao, để từ đó chấp nhận điều mình không thể kiểm soát và mở rộng điều mình có thể thay đổi, chuyển biến được.
Trong một số phiên làm việc có sự thống nhất từ tôi và khách hàng, tôi sẽ có những hướng dẫn thực hành yoga phù hợp giúp khách hàng nhận ra nhiều điều hơn về cơ thể họ. Ví dụ, giúp họ hiểu về biên độ vận động của các khớp, những đặc điểm riêng của cấu tạo cơ thể đang hạn chế hay tạo thuận lợi trong quá trình họ thực hành. Khi cơ thể quá dẻo thì họ cần chú trọng tập trung củng cố phần cơ lõi, tránh nhấn vào các khớp. Đây chính là bài học về tự nhận biết cơ thể, chấp nhận biên độ và điều chỉnh nhằm tránh chấn thương. Từ đây, họ học cách chấp nhận và yêu thương bản thân, không cố thúc ép phải vào tư thế này hay tư thế khác. Họ biết cách tận dụng, kết hợp toàn bộ cơ thể để đặt mình vào tư thế thử thách một cách cân bằng, rất riêng của họ. Họ cảm nhận được cái đau có ích, cái đau giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, tăng sức bền, sự linh hoạt, và ý chí tập trung. Họ cảm nhận từng giọt mồ hôi rơi, cơ thể rã rời cùng cảm giác thành tựu, cảm giác bị kẹt lại dần được thay thế bằng cảm giác vươn lên. Việc thực hành với cơ thể giúp họ tự thấu rõ ý nghĩa của từ “chấp nhận”, trở nên nhạy bén hơn khi xác định ranh giới của việc mình có thể kiểm soát và việc không thể kiểm soát. Từ đó, họ tập trung xây đắp những điều trong phạm vi và khả năng, bỏ đi kỳ vọng phải thay đổi hay loại trừ tất cả mọi trở ngại, rủi ro.
Từ bài học về cơ thể, một người sẽ học cách trang bị sự chú tâm ở tất cả chiều kích mà cá nhân ấy có thể cảm nhận, kết nối đến được. Một chiến lược toàn diện vì thế không chỉ để phục hồi, bật trở về điểm ban đầu mà còn giúp họ khám phá thêm về bản thân, như học cách ghép những mảnh ghép đa sắc cho cuộc đời mình.
Người tham vấn và nỗ lực củng cố sức bật
Làm việc với khách hàng bằng chính con người cá nhân của mình giúp tôi nhận ra một tiến trình làm việc trọn vẹn không chỉ cần sự kiên trì của khách hàng mà đòi hỏi sự kiên định, lòng tin từ người tham vấn. Đây là yếu tố sẽ thúc đẩy khách hàng can đảm đi về phía trước. Giúp khách hàng củng cố nội lực đòi hỏi người tham vấn phải liên tục thực hành những giá trị có ý nghĩa được nhắc đến ở trên để củng cố sức bật của chính mình. Điều đó tạo nên sự hòa hợp nội tâm của họ trong và bên ngoài phiên tham vấn (congruence). Nhờ vậy mà họ tạo được liên kết thật sự chứ không thao thao những điều lý tưởng, vô tình gây áp lực cho khách hàng. Họ giúp khách hàng nhận ra năng lực đối diện trước thử thách là điều có thể trau dồi trong đời sống mỗi ngày.
Khi chính người tham vấn thực hành tất cả những điều trên (ở đây không đòi hỏi thực hành thành công mà là can đảm thực hành) thì lòng thấu cảm họ dành cho khách hàng mới là điều chân thật, là thứ mà khách hàng sẽ cảm nhận được trong khoảng thời gian giá trị của phiên tham vấn.
Dù chúng ta thực hành củng cố sức bật theo mô hình nào thì cũng không thể tách rời việc nhận diện được bản thân để xác định đâu là điều mình cần đối diện, điều gì mới là phục hồi. Việc có đủ thông tin, có cách tiếp cận được củng cố bằng chứng cứ khoa học và có sự đồng hành cùng một người thực hành có chuyên môn chính là nguồn lực quan trọng giúp cá nhân tạo nên những cú hích cho cuộc đời họ.
Đọc thêm:
***Bài đã đăng trên Bản tin Nghề Tham vấn Tâm lý số 03. Mời bạn đọc thêm.