Con người luôn trong quá trình thay đổi và phát triển. Hướng tiếp cận này mở ra cánh cửa để một người bước tiếp và hi vọng, thay vì dừng lại với những nhãn dán về chính mình. Hướng tiếp cận này cũng mở ra niềm cho người bên cạnh họ, tin vào những đổi thay ở phía trước.
Mỗi người làm tham vấn có khung tham vấn, lối tiếp cận, liệu pháp phù hợp với họ nhất ở thời điểm lựa chọn, hướng đến mục đích nâng đỡ, đồng hành cùng thân chủ/khách hàng.
Mỗi lựa chọn sẽ gắn liền với triết lý không chỉ có ích cho khách hàng mà có ích cả cho người tham vấn. Ủng hộ một thuyết nào đó không có nghĩa là phủ nhận những lý thuyết khác, chỉ là nhìn thấy sự phù hợp để theo đuổi. Người tham vấn sẽ là người lựa chọn trong bối cảnh họ làm việc với khách hàng, hoặc làm việc với chính họ.
Liệu pháp thân chủ trọng tâm là liệu pháp tôi chọn sử dụng. Càng thực hành, càng tìm đọc về nhà tâm lý học Carl Rogers, tôi càng cảm thấy ý nghĩa sâu sắc từ những lời đúc kết từ ông.
Về bản chất con người
“Khi tôi nhìn vào thế giới này, tôi cảm thấy bi quan, nhưng khi tôi nhìn vào con người, tôi thấy thật lạc quan”.
Việc cho rằng bản chất con người (human nature) là hướng thiện hay hướng tà, bản chất xấu hay tốt là câu hỏi hay gặp ở các triết gia phương Tây lẫn phương Đông. Với quan điểm của Carl Rogers, ông cho rằng: “Con người luôn trong quá trình thay đổi và phát triển”. Quan điểm này trái với thuyết phân tâm học (psychoanalysis) của Freud hay chủ nghĩa hành vi (behaviorism) của Watsom, thường tập trung vào những vấn đề của con người. Cách tiếp cận của Rogers có phần tích cực hơn, tập trung vào việc giúp người ta có thể chuyển biến đến con người tốt nhất mà họ có thể trở thành.
Về việc học tập, phát triển và thay đổi
“Người được học là người học cách học và thay đổi”.
“Với tôi, trải nghiệm là căn cứ quan trọng nhất. Trải nghiệm của tôi làm nên nền tảng giá trị cho tôi. Ý tưởng của ai đó hay ý tưởng của tôi cũng không phải là căn cứ cho trải nghiệm của tôi”.
Tôi rất thích lời này của Carl Rogers. Chúng ta chỉ cảm nhận điều gì đó từ trải nghiệm của người khác, chúng ta đâu sống bằng trải nghiệm của người khác. Những câu quotes nếu dừng lại ở ý tưởng thì nó sẽ mang những giá trị của ý tưởng. Mỗi người không thể chỉ nói về những ý tưởng mà cần trải nghiệm bằng cuộc sống của mình.
Carl Rogers làm rõ hơn ý này: “Đó là trải nghiệm mà tôi phải quay đi quay lại nhiều lần, khám phá ra cái gần nhất với sự thật, và đó như là quá trình trở thành trong tôi”.
Với Carl Rogers, chẳng điều gì có thể được ưu tiên trên cả trải nghiệm cá nhân. Mỗi người sẽ có những cuộc phiêu lưu để trở thành. Nếu không bước chân lên những chuyến phiêu lưu ấy, không đón nhận những trải nghiệm mà chỉ ôm giữ lấy những ý tưởng, những lời cảm hứng, những lời trích dẫn, thì liệu quá trình trở thành ấy sẽ đến đâu?
Trải nghiệm, thích ứng, học hỏi và thay đổi đóng vai trò sống còn trong triết lý của Carl Rogers. Mỗi cá nhân sẽ hướng về phía trước để trở thành con người hoàn thiện hơn chính mình trước đó.
“Khách hàng là người biết điều gì khiến họ tổn thương, họ cần đi hướng nào, điều gì là điều hệ trọng, trải nghiệm cần chôn giấu thật sâu”.
Liệu pháp thân chủ trọng tâm trao quyền cho khách hàng, là cách tiếp cận không định hướng, đòi hỏi những kỹ thuật thúc đẩy khách hàng chấp nhận việc họ mới là người làm chủ cuộc đời họ.
Về một cuộc sống tốt đẹp
“Quá trình này khiến tôi nhìn thấy đây là một cuộc sống tốt đẹp vì nó thúc đẩy mỗi người sống trọn vẹn với giây phút hiện tại. Người ấy sẽ cởi mở với những trải nghiệm mới mẻ, một cách hết mình mà không co lại, mỗi khoảnh khắc đều rất mới”.
“Trong những năm đầu hành nghề, tôi thường hỏi mình: Làm sao tôi chữa trị, hàn gắn hay thay đổi người khác được? Giờ tôi hiểu câu hỏi ấy với nghĩa này: Làm sao tôi có thể mang đến cho họ mối quan hệ mà họ có thể tận dụng mối quan hệ ấy cho sự phát triển cá nhân họ? Tôi dần đi đến một khái niệm cuộc sống tốt đẹp rất khác với sự kỳ vọng. Cuộc sống tốt đẹp với tôi không phải là một trạng thái đóng khung không thay đổi. Cuộc sống tốt đẹp là một tiến trình, không phải là một trạng thái sẵn đấy. Đó là hướng đi, không phải là đích đến”.
• Nguồn tham khảo: On Becoming a Person, Carl Rogers.